Biografia Józefa Wybickiego
Józef Rufin Wybicki - herbu Rogala, potomek rodu osiadłego w XVI wieku na Pomorzu (on sam pochodził z Będomina). Był poetą, dramatopisarzem, kompozytorem, prawnikiem, dyplomatą i działaczem politycznym.
Krótko uczęszczał do szkół, samodzielnie jednak zdobył znaczną wiedzę, pogłębianą później przez całe życie. W młodym wieku rozpoczął działalność polityczną, został posłem, uczestniczył w konfederacji barskiej. W latach 1770-1771 studiował prawo w Lejdzie. Po powrocie do kraju zbliżył się do obozu królewskiego, opublikował wtedy Myśli polityczne o wolności cywilnej wymierzone przeciw fałszywemu pojęciu wolności w szlacheckiej Rzeczypospolitej.
Brał udział w pracach Komisji Edukacji Narodowej oraz przygotowywaniu przez Andrzeja Zamoyskiego nowego kodeksu praw, z czym wiązały się dwa tomy Listów patriotycznych, tworzące obszerny i bogato udokumentowany traktat o stanie państwa. Jako wybitny prawnik uczestniczył w obiadach czwartkowych, a dla królewskiego bratanka Stanisława Poniatowskiego ułożył projekt oczynszowania chłopów w jego dobrach. Po odrzuceniu przez Sejm kodeksu Zamoyskiego w 1780 r. wycofał się z działalności publicznej i zajął się literaturą. W 1781 r. osiadł w Manieczkach, gdzie pisał i wystawiał opery swojego autorstwa. Był posłem na Sejm 1784 r. i Sejm Czteroletni. Uczestniczył w Insurekcji Kościuszkowskiej w 1794 r.
Po jej upadku wyemigrował do Paryża, w lipcu 1797 roku przybył do Lombardii jako współorganizator Legionów Polskich generała Jana Henryka Dąbrowskiego (powstających przy armii francuskiej Napoleona Bonaparte). Do życia publicznego wrócił w 1806 r. jako pełnomocnik Napoleona na zajmowanych ziemiach polskich. Był wysokim urzędnikiem w Królestwie Polskim.
Działalność publiczna Wybickiego łączyła się bardzo ściśle także z jego twórczością literacką. Sięgając po pióro, podejmował aktualną problematykę polityczną oraz kwestie związane z życiem społecznym. W jego dorobku znajdują się utwory dramatyczne i poetyckie. W 1783 r. napisał Kulig – komedię obyczajową o charakterze moralizatorsko-dydaktycznym; z 1791 r. pochodzą tragedia Zygmunt August oraz komedia polityczna Szlachcic mieszczaninem. Od 1802 r. spisywał swoje pamiętniki zatytułowane Życie moje, których jednak nie ukończył. Najważniejszym dziełem Wybickiego jest napisana w 1797 r. Pieśń Legionów Polskich we Włoszech (znana jako Mazurek Dąbrowskiego), która z czasem stała się hymnem Polski. Zmarł w 1822 r. w Manieczkach w Poznańskiem.
W 1962 r. otwarto Muzeum Wybickiego w jego rodzinnym Będominie, w 1978 r. zmienione na Muzeum Hymnu Narodowego.
Historia hymnu państwowego
Mazurek Dąbrowskiego to pieśń patriotyczna od 26 lutego 1927 roku zatwierdzona (ponownie w 1948 roku) jako hymn państwowy Rzeczypospolitej Polskiej, ale tę rolę pełniła już znacznie wcześniej.
W prostej, niewyszukanej formie - z odwołaniem do powszechnie znanych faktów historycznych - ujmuje ideologię legionów. Swą karierę - od okolicznościowej piosenki żołnierskiej do hymnu narodowego - zawdzięcza Mazurek Dąbrowskiego przede wszystkim zawartej w celnej formule wstępnego dwuwiersza myli o trwaniu narodu mimo utraty bytu państwowego.
"Sławna pieśń legionów polskich poczyna się od wierszy, które są godłem historii nowej: Jeszcze Polska nie zginęła, kiedy my żyjemy. Słowa te mówią, że ludzie mający w sobie to, co istotnie stanowi narodowość, zdolni są przedłużać byt swojego kraju niezależnie od warunków politycznych tego bytu, i mogą nawet dążyć do urzeczywistnienia go na nowo..." Adam Mickiewicz, 26 kwietnia 1842 r.
Pieśń Legionów Polskich we Włoszech nosząca później tytuł Mazurek Dąbrowskiego lub Jeszcze Polska nie zginęła, została ułożona przez Józefa Wybickiego w Reggio, we Włoszech, pomiędzy 16 a 19 VII 1797 roku dla uświetnienia uroczystości pożegnania odchodzących z miasta legionistów i tu została odśpiewana po raz pierwszy.
Mazurek Dąbrowskiego towarzyszył Polakom we wszystkich bitwach kampanii napoleońskiej, a także w 1806 roku, kiedy to Dąbrowski w aurze zwycięzcy znalazł się w Wielkopolsce. Tu mieszkała Basia, która rok później została żoną generała.
Nadszedł czas Księstwa Warszawskiego i już wówczas pieśń Legionów Polskich we Włoszech stała się jakby nieoficjalnym hymnem; taka była jej popularność i legenda z nią związana.
Po upadku Napoleona, w nowo utworzonym Królestwie Polskim pod zarządem księcia Konstantego, brata rosyjskiego cara, próbowano usunąć tę pieśń z narodowej pamięci. Ale już od powstania listopadowego 1831 roku znów powszechnie ją śpiewano, jako jedną z najpopularniejszych pieśni patriotycznych.
Pieśń, rozpoczynająca się słowami "Jeszcze Polska nie zginęła...", towarzyszyła życiu narodu, zrywom powstańczym i rewolucyjnym, okresom żałoby narodowej i chwilom obudzonych nadziei. W pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości żadna z pieśni patriotycznych nie została oficjalnie uznana za hymn państwowy. Po dojściu do władzy eks-legionistów, uważających się za spadkobierców idei i czynu żołnierzy Dąbrowskiego, został Mazurek oficjalnie uznany za hymn państwowy.
Podczas II wojny światowej pieśń ta była symbolem polskości i wyrazem wiary w zwycięstwo. Mazurek Dąbrowskiego był śpiewany w oddziałach partyzanckich, w polskich formacjach wojskowych na wszystkich frontach, przez odtwórców "zakazanych piosenek" na ulicach okupowanych miast. Po zakończeniu wojny zajął bezspornie swoje dawne miejsce.
Od blisko dwóch stuleci nie została wyjaśniona zagadka historyczna: skąd się wzięła melodia, którą cały naród uznaje jako swój symbol?
Wg niektórych badaczy najbliższe prawdy jest założenie, iż Józef Wybicki dla potrzeb swojego tekstu "Jeszcze Polska nie umarła" sam opracował znane mu już poprzednio wątki melodyczne, łącząc je w jedną całość formalną.
| Tekst oryginalny | Tekst oficjalny |
| Jeszcze Polska nie umarła, Kiedy my żyjemy. Co nam obca moc wydarła, szablą odbijemy. Marsz, marsz, Dąbrowski Do Polski z ziemi włoski Za Twoim przewodem Złączem się z narodem. Jak Czarniecki do Poznania Wracał się przez morze Dla ojczyzny ratowania Po szwedzkim rozbiorze. Marsz, marsz, Dąbrowski... Przejdziem Wisłę przejdziem Wartę Będziem Polakami Dał nam przykład Bonaparte Jak zwyciężać mamy. Marsz, marsz, Dąbrowski... Niemiec, Moskal nie osiędzie, Gdy jąwszy pałasza, Hasłem wszystkich zgoda będzie I ojczyzna nasza. Marsz, marsz, Dąbrowski... Już tam ojciec do swej Basi Mówi zapłakany: "Słuchaj jeno, pono nasi Biją w tarabany." Marsz, marsz, Dąbrowski... Na to wszystkich jedne głosy: "Dosyć tej niewoli Mamy Racławickie Kosy, Kościuszkę, Bóg pozwoli." |
Jeszcze Polska nie zginęła, Kiedy my żyjemy. Co nam obca przemoc wzięła, Szablą odbierzemy. Marsz, marsz Dąbrowski, Z ziemi włoskiej do Polski. Za twoim przewodem Złączym się z narodem. Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę, Będziem Polakami. Dał nam przykład Bonaparte, Jak zwyciężać mamy. Marsz, marsz... Jak Czarniecki do Poznania Po szwedzkim zaborze, Dla ojczyzny ratowania Wrócim się przez morze. Marsz, marsz... Już tam ojciec do swej Basi Mówi zapłakany — Słuchaj jeno, pono nasi Biją w tarabany. Marsz, marsz... |
Muzeum Hymnu Narodowego w Będominie
Muzeum Hymnu Narodowego w Będominie – jest oddziałem zamiejscowym Muzeum Narodowego w Gdańsku, znajdujący się w Będominie na Kaszubach. Muzeum ulokowano w dworze szlacheckim, należącym w latach 1741 - 1783 do rodziny Wybickich. Tu urodził się Józef Wybicki, twórca Mazurka Dąbrowskiego, hymnu państwowego Polski.
Budynek zbudowany został przez rodzinę Gleissen - Doręgowskich na początku XVIII wieku W latach 1741 i 1772 - 73 został przebudowany na dwór w polskim stylu, kiedy Będomin był w posiadaniu rodu Wybickich. Z tego czasu pochodzi istniejąca do dziś parterowa część dworu.
W 1906 r., gdy właścicielami Będomina była już rodzina Dahlweid, wschodnia część dworu spłonęła i wymagała prowizorycznej przeróbki. Budynek radykalnie przebudowano w 1912 roku nadając mu formę dwukondygnacyjnej budowli, przykrytej polskim łamanym, czterospadowym dachem.
W latach 1977-1978 w dworku przeprowadzono gruntowną renowację i zaadaptowano go na muzeum hymnu państwowego. W ramach prac budynkowi przywrócono wygląd z II połowy XVIII w. natomiast pomieszczeniom nadano wystrój i wyposażono zgodnie z tradycją polskich dworków szlacheckich.
